Op de rem - voorbij de hypernerveuze samenleving

"Steeds meer jongeren worstelen met prestatiedruk, werkenden vallen uit met burn-outklachten en bijna de helft van de volwassenen heeft ooit een psychische aandoening gehad. De gevolgen zijn zichtbaar in overvolle wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg en onzichtbaar in het stille lijden van velen,” stelt de RVS. De mentale problemen kosten de samenleving nu al circa 18 miljard euro per jaar – een onderschatting, omdat kosten zoals schoolverzuim en uitkeringen niet zijn meegerekend.

Het samenspel van prestatiedruk, versnelling en doorgeschoten individualisme leidt tot een hypernerveuze samenleving. We kunnen dit niet langer reduceren tot het gebrek aan weerbaarheid van het individu. Mentale gezondheid is een samenlevingsprobleem dat de hele bevolking raakt. Daarom spreekt de Raad daarom over mentale volksgezondheid.

Om tot dit advies en deze analyse te komen hebben tal van mensen een bijdrage geleverd. We zijn gestart om het projectteam vanuit de RVS uit te breiden. Naast twee raadsleden en twee adviseurs, zijn twee ervaringsdeskundig adviseurs toegevoegd. Op deze manier was een verscheidenheid aan kennisbronnen aanwezig in het projectteam, namelijk ervaringskennis, professionele en wetenschappelijke kennis.

Vervolgens hebben we literatuur bestudeerd en zijn we in gesprek gegaan met diverse experts. We zijn eerst in (groeps)gesprekken op zoek gegaan naar de maatschappelijke oorzaken van de druk op de mentale volksgezondheid. Deze oorzaken hebben we vervolgens getoetst en tenslotte zijn we in gesprek met een diverse groep gekomen tot oplossingsrichtingen. In totaal hebben we meer dan 100 mensen geraadpleegd om tot dit advies te komen.

In dit advies gebruiken we concrete voorbeelden uit de praktijk. Zo laten we zien dat de maatschappelijke ontwikkelingen die we beschrijven zijn terug te vinden in herkenbare situaties. Op deze manier koppelen we brede (soms abstracte) ontwikkelingen aan concrete vraagstukken.

De analyse in dit advies begon bij de praktijk. Waar ontstaat druk op de mentale gezondheid? Welke (dieperliggende maatschappelijke) oorzaken gaan hierachter schuil? Zo kwamen we tot de maatschappelijke oorzaken die we in hoofdstuk 3 presenteren.

Drie thema’s keren telkens terug in dit advies: leren, werken en zorgen. We kozen voor deze drie thema’s, omdat ze de hele bevolking raken. Iedereen heeft met onderwijs te maken en iedereen heeft op een moment in het leven zorg nodig. Werk en onderwijs worden bovendien vaak in verband gebracht met mentale gezondheid.

Het zijn illustratieve thema’s en niet de enige of belangrijkste thema’s. Die zijn namelijk niet aan te wijzen, omdat veel vraagstukken rondom mentale gezondheid nauw met elkaar samenhangen.  Leren, werken en zorgen zijn wel drie thema’s die belangrijk zijn voor de mentale gezondheid.

Het advies is af, maar de opgave om tot een meer ontspannen samenleving te komen start nu pas. We weten nog niet precies hoe we gaan komen tot een meer ontspannen samenleving. We stellen ons graag op als sparringspartner. Wil je in contact komen met het projectteam? Neem contact op met Ympkje Albeda.