Het mensbeeld is niet het probleem: het onbesproken laten wel

Weblogbericht | 13-12-2023 | Erik Dannenberg en Olivia Butterman

Mensbeelden in beleid

We bespraken de mensbeelden die in het beleid zitten van ieders werk. Mensbeelden zijn beelden die bestaan over (groepen) mensen die in de wetgeving terecht komen. Zijn deze geënt op het beeld van rationale, zelfredzame burgers of juist van kwetsbare burgers? En komt dat eigenlijk wel overeen met degenen die ‘aan het loket’ komen?

Zo kan iemand die een uitkering vraagt streng benaderd worden, omdat het mensbeeld geënt is op de ‘frauderende burger’. En als diezelfde persoon bij de GGZ hulp vraagt voor een depressie, wordt diegene op dat moment vooral als een kwetsbaar persoon benaderd. Deze mensbeelden botsen wellicht met de behoeften en overtuigingen die deze persoon zelf heeft. Het kan ertoe leiden dat deze persoon zich niet gezien en gehoord voelt. Met als mogelijk gevolg dat het vertrouwen in de overheid afneemt.

Welke taal geven we er aan?

Kortom, in verschillende stelsels en daaruit voortvloeiende wetten en bijbehorend beleid kunnen conflicterende mensbeelden staan, waar burgers, ook wijzelf, mee te maken krijgen. Zolang een burger overigens ongeveer in het mensbeeld “past”, gaat het goed. Het zijn dan wellicht veel verschillende mensbeelden, maar we vervullen ook andere rollen in de spreekkamer van een psycholoog of bij het invullen van een belastingformulier.

En toch, juist omdat we het zélf wellicht niet altijd als conflicterend ervaren, betekent het niet dat het niet conflicterend kan zijn voor anderen. Dat stukje inlevingsvermogen hebben we nodig om, als beleidsmakers of politici, de mensbeelden te kunnen bespreken. Dit gaven we de deelnemers ook mee: welke groepen mensen passen in het heersende mensbeeld en welke groepen mensen vallen er nu buiten? En welke consequenties heeft dat? Ga dit gesprek aan, maak dit expliciet, met collega’s. En wees bedachtzaam op welke taal je geeft aan de doelgroepen waarvoor het beleid is gemaakt. De woorden die beleidsmakers en uitvoerende professionals er aan geven, construeren de werkelijkheid. En sturen ons denken en handelen. Laten we ons op tijd corrigeren door een andere werkelijkheid? Want de woorden die we gebruiken om onze medemens te beschrijven kunnen voor hen grote gevolgen hebben.

Erik Dannenberg en Olivia Butterman

Tijdens de jaarconferentie hebben raadslid Erik Dannenberg en adviseur Olivia Butterman één van de deelsessies begeleid, waarin zij het gesprek hebben geopend over diverse opvattingen omtrent mensbeelden. Klik hier voor verdere inhoud van de jaarconferentie en de andere deelsessies.