10 x 10 Met de stroom mee

Weblogbericht | 13-06-2025 | Joris van Eijck

In het huidige zorgstelsel krijgen niet alle burgers de zorg en ondersteuning die ze nodig hebben en de toegang tot de zorg wordt steeds ongelijker. Dat komt door onder andere door tekorten aan geld en personeel, maar ook de manier waarop we de zorg georganiseerd hebben - het stelsel -   speelt hierbij een rol. We hebben veel verschillende regelingen en organisaties en belonen soms de verkeerde zaken, zoals het aantal operaties in plaats van de behaalde gezondheidswinst. In Met de stroom mee geeft de Raad concrete aanbevelingen over wat er moet veranderen om goede zorg voor iedereen toegankelijk te houden, om goede initiatieven te stimuleren en beter samen te werken.

Telkens een andere rol

De publieke kant van het leven is me met de paplepel ingegoten. Mijn vader heeft zijn hele leven bij de GGD gewerkt als arts en leidinggevende en mijn opa was gemeentesecretaris. En er zit ook een ondernemer in me vanuit de andere kant van mijn familie. Na mijn studie begon ik als organisatieadviseur bij een advieskantoor op de Zuidas in Amsterdam, maar ik ontdekte na een aantal jaar dat ik dat niet mijn hele leven wilde doen. Toen ben ik me op de gezondheidszorg gaan oriënteren.

Een ziekenhuisdirecteur zei: ‘Nou, kom maar eens kijken dan’ en ik ging meelopen. Gewoon om zes uur ‘s ochtends van start met artsen en verpleging. Toen dacht ik: ‘yes man, dit is echt wel super tof!’ Ik kan relevante dingen doen voor de patiënten. Geen zorg leveren, want dat doen de zorgprofessionals. Maar ik kan zorgen dat het soepeler loopt. En zo ben ik gezondheidszorg ingerold en gestart in een ziekenhuis om een hartcentrum op te zetten, waarin nauw werd samengewerkt tussen cardiologen en hartchirurgen.

Wat me irriteerde bij dat ziekenhuis was hoe we onze relaties met zorgverzekeraars vormgaven en dat onze plannen en die van hen niet op elkaar aansloten. Mede om die reden ging ik daarna bij een zorgverzekeraar werken om van daaruit te proberen een betere verbinding te maken. Ik vind het interessant, zo'n perspectiefwisseling. Het verrijkt mijn professionele blik en helpt me om beter te zien hoe we samen dingen beter kunnen maken. Zelf verander je natuurlijk niet. Ik ben en blijf altijd bezig om iets beter te maken, vanuit telkens een andere rol.

Met de stroom mee

Medio 2023 ben ik begonnen als raadslid bij de RVS. Met de stroom mee is het eerste advies waar ik als raadslid bij betrokken was, al lag er al een conceptadvies toen ik begon. Inmiddels heb ik veel presentaties over dit advies gegeven en sta ik er nog dichter bij. Ik vind het belangrijk dat Met de stroom mee een aantal echte pijnpunten in het huidige stelsel duidelijk benoemt en daarvoor concrete en haalbare adviezen geeft.

Eind januari 2025 kwam de kabinetsreactie op Met de stroom mee. Ja, dat heeft wel even geduurd, maar dat kwam ook omdat er bij de aanbieding een demissionaire minister zat en die niet inhoudelijk kon reageren. Ik ben blij met de reactie. De regering wil, in lijn met ons advies, prioriteit geven aan een ‘gelijkwaardigere toegang tot zorg’. Het kabinet herkent dat burgers nu verdwalen tussen alle organisaties, regels en loketten in de zorg. En dat hun stem onvoldoende meeweegt bij beleidskeuzes. Ook is groot onderhoud aan het stelsel geen taboe meer, als je kijkt naar de voorstellen van het kabinet voor minder concurrentie in de acute zorg en voor meer solidariteit in de financiering van de zorg.

Natuurlijk zijn er ook zaken die volgens ons meer aandacht verdienen. In de Kamerbrief marktwerking in de zorg van maart 2025 schreef de regering dat ze de bekostiging van de acute zorg onder de loep wil nemen. Dat is mooi, maar wij willen ook aandacht voor verbinding met andere sectoren. Zo weten we dat de vraag naar spoedeisende hulp groter wordt als het aanbod van huisartsen, wijkverpleging en sociaal werk verschraalt. Daarnaast pleiten wij voor een wettelijk gedeelde zorgplicht voor gemeenten en verzekeraars. Zodat ook zij intensiever gaan samenwerken om toegankelijke zorg te realiseren waarbij het medisch en sociaal domein beter verbonden zijn.

Ons systeem werkt voor 80% van de mensen afdoende

Het systeem wat we nu hebben gemaakt werkt voor 80% van de mensen afdoende. Als je een recht toe-recht aan oplossing nodig hebt in Nederland: je moet een foto laten maken, een bloedonderzoek laten doen, je hebt huishoudelijke hulp nodig. Perfect geregeld! Maar als je er niet uitkomt, omdat je probleem meer dimensies heeft en onder verschillende regels valt, kun je compleet vastlopen in het systeem. Als die zelfredzaamheid ontbreekt, dan werkt het systeem niet meer. Dat is vaak het geval voor iemand met een lage sociaal -economische positie en veel samenhangende problemen, maar kan ook zo zijn bij een hoog opgeleid iemand die ernstig ziek wordt

Daar hebben we als RVS ook al meermaals op gewezen, zoals in het essay Complexe problemen, eenvoudige toegang - botsende waarden bewuster afwegen, dat in 2019 verscheen. Daaraan verbinden we drie logica’s: de logica van het zorgen, de logica van de regels en de logica van het verdelen. Elke logica heeft zijn eigen waarde, maar bij de toegang tot zorg en ondersteuning botsen deze regelmatig. Aan de hand van deze logica’s laten we zien hoe ontoegankelijkheid ontstaat en hoe we alternatieven kunnen zoeken.

GelijkGezond

Dat is ook waar ik nu mee bezig ben vanuit de Stichting GelijkGezond. Mensen in een kwetsbare positie hebben vaak een combinatie van financiële, sociale en maatschappelijke problemen. Dat zorgt regelmatig voor een opstapeling van fysieke en psychische klachten. Deze mensen lopen vast in het huidige systeem want ze zijn door hun problemen onvoldoende zelfredzaam om grip te krijgen op hun situatie en de benodigde hulp te vinden en in te zetten. Wij introduceren een nieuwe functie, de ‘doorbijter’. De doorbijter helpt om de problemen in alle delen van iemands leven te begrijpen en te zien hoe ze met elkaar verbonden zijn en helpt bij het vinden en krijgen van de juiste hulp voor deze vragen. Als vervolgens de (zorg)kosten dalen door deze nieuwe aanpak, dan betalen zorgverzekeraars en gemeenten voor dit resultaat aan GelijkGezond. Wij kunnen met dat geld dan weer andere mensen koppelen aan doorbijters. We zien dat ons werk echt in een behoefte voorziet, maar eigenlijk zou je willen dat dit helemaal niet nodig was. Dat het systeem veel simpeler en toegankelijker was en meer uit zou gaan van de behoefte van mensen dan de regels van het stelsel

Impact maken

Bij mij ligt het accent heel erg op: ‘hoe maken we nou dat iets ook landt in de praktijk?’ Liever iets voldoende uitgedacht en veel impact, dan iets perfects uitgedacht in een bureaula. De RVS is echt een toonaangevend instituut waar ik heel graag een steentje aan bijdraag om de samenleving wat gezonder te helpen maken.

Eerder zei ik dat we als Raad concrete en haalbare adviezen moeten schrijven, maar wat realistisch is verschuift met de tijd. Dus in mijn komende jaren als Raadslid wil ik graag continu blijven kijken wat het stelsel nodig heeft en is het mijn persoonlijke ambitie om vanuit de behoeften van ons als burgers na te denken over hoe we dit zo slim mogelijk vorm kunnen geven.