Het gebruik van diagnostiek en screening en het stellen van diagnoses nemen toe. Deze diagnose-expansie heeft voordelen, maar ook nadelen. Wat doet het bijvoorbeeld met de samenleving als steeds meer mensen een pre-ziekte hebben?
In dit advies stelt de Raad dat de keerzijden van diagnose-expansie structureel onderbelicht zijn en dat diagnose-expansie begrensd moet worden. De Raad ontrafelt die keerzijden en doet concrete aanbevelingen voor de overheid en het zorgveld om tegenwicht te bieden aan de drijvende krachten achter diagnose-expansie.
Werkwijze
In dit advies onderscheiden we diagnose-expansie van medicalisering. Aan het concept ‘medicalisering’ heeft de RVS eerder aandacht besteed in zijn advies ‘Recept voor maatschappelijk probleem’. Wel raken de fenomenen sterk aan elkaar en vertonen ze overlap. Om de dilemma’s en keerzijden van diagnose-expansie te illustreren gebruiken we in het advies verschillende voorbeelden, zonder daarbij een zo compleet mogelijk overzicht na te streven. We hebben voorbeelden genomen uit de curatieve zorg, inclusief de GGZ, en voorbeelden van screening die aangeboden wordt door zowel de overheid als commerciële aanbieders. Diagnose-expansie doet zich daarnaast voor op andere gebieden, bijvoorbeeld bij zorg rondom de zwangerschap, de jeugdgezondheidszorg en de langdurige zorg. Om de omvang van het advies te beperken, hebben we ervoor gekozen ons niet ook op deze domeinen te focussen. Tegelijkertijd kunnen we ons goed voorstellen dat een deel van onze analyse en aanbevelingen te extrapoleren is naar deze domeinen.
Bij dit advies hebben we de volgende vragen als uitgangspunt genomen:
Wat zijn de keerzijden van diagnose-expansie voor zowel het individu als de samenleving en hoe worden deze keerzijden meegewogen bij beleid en in de praktijk?
Wat zijn belangrijke drijvende krachten en welke aangrijpingspunten zijn er om – waar nodig – meer tegenwicht te borgen?
Deze analyse is gedaan op basis van internationale literatuur en diverse interviews, toegespitst op de Nederlandse situatie.
Dit advies wordt aangeboden op 17 april 2025 aan Barbara Goezinne, directeur-generaal Curatieve Zorg bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Jelle Ruurda, bestuurslid van de Federatie Medisch Specialisten.
