Blogreeks: In het oog van de storm: De grenzen van digitale zorg, interview met Jeannette Pols

Weblogbericht | 04-06-2020 | Marlies Hanifer

Kwetsbare groepen worden hard getroffen door de coronamaatregelen, luidt de conclusie van het onderzoek. Maar maakte de crisis niet iedereen kwetsbaar?

'Tot op zekere hoogte wel, we missen allemaal de normale sociale contacten. Maar er zijn belangrijke verschillen. Neem de oude man die zijn vrouw in het verpleeghuis niet mocht bezoeken en vreesde dat zij zou overlijden voordat dit weer wel mocht. Neem de daklozen die weliswaar in hotels of elders zijn ondergebracht maar verstoken bleven van begeleiding, schuldhulpverlening of toeleiding naar werk, en die alleen wisten dat ze op een bepaald moment weer op straat zouden worden gezet.'

'Denk aan de mensen die afhankelijk zijn van dagbesteding, face-to-face zorg en begeleiding en bij wie dit alles wegviel. De kinderen die niet naar school konden en in een onveilige situatie opgroeien. Mensen met gezondheidsproblemen, mensen die zelfdestructief gedrag gingen vertonen. Mensen die geen Wlz-indicatie konden krijgen omdat het hiervoor nodige onderzoek nog niet kon worden gedaan.'

Heeft niet ook voor die mensen digitaal contact een deel van de problemen weggenomen?

'Het is zeker waardevol te onderzoeken waar dit meerwaarde heeft. Veel artsen zijn er positief over, het is ook heel efficiënt natuurlijk. En je kunt er zelfs creatief gebruik van maken. Een mooi voorbeeld vond ik de twee mensen die niet fysiek bij elkaar konden komen maar via Skype samen een maaltijd bereidden. Maar we moeten ook oog houden voor de beperkingen ervan. Met digitaal contact zie je bijvoorbeeld niet of een huis is opgeruimd en of er een fles drank op tafel staat.'

'Contact via Teams of Zoom filtert de ‘sociale ruis’ uit een gesprek dat centraal gevoerd moet worden en sterk gericht is op informatieoverdracht. Daardoor wordt het heel vermoeiend. We kunnen nog niet goed ‘met-elkaar-rondhangen-en-eens-kijken-wat-er-ter-tafel- komt’ digitaal. Bovendien zagen we: niet iedereen kan met een computer omgaan of neemt de telefoon op.'

'Vanuit de RVS zijn we daarom ook bezig met een advies over ‘digitale zorg op afstand ten tijde van corona’. Het ministerie van VWS heeft ons gevraagd dit advies in de zomer van 2020 op te leveren en de geleerde lessen uit de coronacrisis in kaart te brengen.'

'Vanuit de RVS zijn we daarom ook bezig met een advies over ‘digitale zorg op afstand ten tijde van corona’. Het ministerie van VWS heeft ons gevraagd dit advies deze zomer op te leveren en de geleerde lessen uit de coronacrisis in kaart te brengen.'

In het onderzoek doen jullie 2 beleidsvoorstellen: 'essentieel sociaal verkeer waarborgen' en 'risico’s wegen in context'. Wat is de definitie van essentieel sociaal verkeer?

'Sociaal verkeer dat een minimale kwaliteit van leven garandeert. Je kunt dood gaan aan corona, maar je kunt ook gek worden van gebrek aan sociaal contact en aanraking. Denk maar terug aan dat omstreden experiment van Harlow uit de jaren zestig. Hij plaatste aapjes in isolement en toen hij ze er weer uit haalde, waren ze totaal niet meer in staat tot contact met elkaar.'

'Wie een goed sociaal netwerk heeft kan ook best zelf iets organiseren om dat te onderhouden. Maar het is anders als je netwerk zo klein is dat je zorgverlener je belangrijkste contactpersoon is.'

Dat verklaart waarom het belangrijk is de context van kwetsbaarheid mee te wegen. Hoe kan daaraan praktische invulling worden gegeven?

'De landelijke kaders, de door de overheid opgelegde maatregelen, hebben tot veel verwarring geleid. Mensen moesten binnen de kaders zelf naar oplossingen zoeken. Organisaties in de zorg voor verstandelijk beperkten voerden verschillend beleid voor dagbesteding of huisbezoek. Daarbij waren er ook lokale verschillen natuurlijk. Groningen werd veel minder getroffen dan Brabant, het ene verpleeghuis had te maken met coronabesmetting, het andere niet.'

'Het nieuwe normaal en de anderhalve meter samenleving zijn te rigide kaders. We moeten creatieve oplossingen vinden voor afstand die niet op voorhand nabijheid de nek omdraait. Een geheven vingertje van de overheid over die begrippen is ook niet behulpzaam. Huisbezoek kan in de zorg een noodzakelijke factor zijn en moet dus mogelijk blijven. Mensen moeten een toekomstperspectief kunnen behouden, en de een heeft daar meer hulp bij nodig dan de ander. Voor dat verschil moet ruimte bestaan.'

Lees op de site van de Universiteit van Amsterdam over het onderzoek naar de impact van de coronacrisis op kwetsbare groepen en bekijk het bericht in Parool.

Lees alle weblogs in de reeks 'In het oog van de storm' over de coronacrisis