Zorgen voor morgen: Lonneke Gordijn en Ralph Nauta

Weblogbericht | 20-12-2019 | Ronald Otten

Ze zijn net terug van de opening van een tentoonstelling in Los Angeles. De jetlag eist z’n tol, maar kunstenaarspaar Lonneke Gordijn en Ralph Nauta gaan er toch even goed voor zitten. De vraag naar hun beeld van de toekomst blijkt het startsein voor een gezamenlijke brainstorm waarin ze elkaar moeiteloos aanvullen, soms stevig de confrontatie zoeken, om daar vervolgens toch weer een volgend gedeeld inzicht uit te halen. Het geeft een inkijkje in de manier waarop ze hun individuele creativiteit weten te verbinden, zoals ze dat ook doen bij het maken van hun ontwerpen en objecten, waarin natuur en technologie samenkomen. “Er zou veel meer aandacht moeten komen voor de mogelijke impact van nieuwe technologie op de samenleving. In positieve en negatieve zin. Daar zouden we in 2035 een apart ministerie voor moeten hebben, het ministerie voor Technologische Impact.”

We zullen hele drastische stappen moeten zetten om onze soort te redden.

Terwijl medewerkers op de achtergrond werken aan installaties waarin ledjes en de pluisjes van paardenbloemen de hoofdrol spelen, neemt Lonneke Gordijn het initiatief voor een eerste schets van de toekomst. “Ik hoop dat we in 2035 leven in een land waar transparantie een gegeven is, zodat je van elk product weet waar het vandaan komt, wat erin zit, wie eraan heeft gewerkt, en waar. In het verlengde daarvan zou ik het fijn vinden als de informatievoorziening in de wereld stabieler is dan nu en we het gewoon vinden om informatie en nieuws te halen uit bronnen van waarde en waarheid. Niet meer alleen de bron die je zelf wil horen, maar ook media die een ander perspectief bieden. Daar zitten we op dit moment hopeloos in vast. Verder hoop ik dat aan het hoofd van ons land straks een man en een vrouw staan, die samen het premierschap als duobaan vervullen. Als onderdeel van een maatschappelijk bestel gebouwd op consensus in plaats van polderen. Of je met elkaar door één deur kunt, heeft heel erg te maken met hoe je elkaar treft. Nu worden dingen op voorhand keihard tegenover elkaar gezet, zeker in de politiek. En dan kom je niet verder. In bepaalde oerstammen gingen rebellerende leiders vroeger samen in een tent pijproken, ze gingen niet in debat, niet vechten, maar net zo lang zitten totdat ze zich met elkaar verbonden voelden. Als je het stadium bereikt van ‘gezamenlijk mens zijn’, dan kom je overal uit. Het gaat om het resultaat, niet om entertainment zoals we nu vaak in Den Haag zien.” Dit blijkt het moment voor Ralph Nauta om aan te haken. “Dat vraagt dan wel om heel andere leiders”, stelt hij. “Dus ik hoop dat we straks in een land leven waarin de bevolking heeft leren stemmen in het belang van de samenleving in plaats van in hun eigenbelang. Vanuit een zekere stabiliteit, dus zonder discussies over etnische achtergronden en gender-verschillen, zodat we ons kunnen focussen op de echt belangrijke issues, het klimaat bijvoorbeeld of de wereldwijde bevolkingsgroei. Dat maakt de weg vrij voor een nieuwe connectie met natuur en tijd: we hebben tegenwoordig steeds minder natuur om ons heen en steeds minder tijd om ervan te genieten. Die connectie moet niet zo schaars worden dat alleen de elite er nog toegang toe heeft, want dan gaan grote groepen mensen zich steeds verder van de aarde vervreemden. Dat is iets wat toch al op de loer ligt vanwege de voortschrijdende technologie. Het zou me niets verbazen als we rond 2035 de mogelijkheid beginnen te krijgen om ons organische lichaam te ontstijgen en via neurolinks met kwantumcomputers ons bewustzijn kunnen uploaden.” Gordijn breekt in: “Dat hoop ik niet zeg! Denk je dat echt?” Nauta: “In de verdere toekomst is dat wellicht de enige manier om ons bewustzijn te bewaren, omdat we met ons fysieke ‘zijn’ de aarde te zeer belasten. We zullen hele drastische stappen moeten zetten om onze soort te redden.” Gordijn schudt haar hoofd. “Moet dat dan het streven zijn, onze soort redden? Volgens mij hebben we als mensheid alleen bestaansrecht als we het respect verdienen van onze omgeving. Zodra we dat kwijtraken, verliezen we onze plek op aarde.”

Dankzij technologie kan de zorg worden gedemocratiseerd.

Losgekoppeld
Tijd voor een adempauze. De thee wordt bijgeschonken en het duo achter Studio Drift filosofeert nog wat verder over de toekomstige mogelijkheden van technologie en de wenselijkheid daarvan. Lonneke Gordijn: “De laatste jaren hebben mensen ontdekt dat technologie niet alleen maar positieve waarde toevoegt. Kijk naar hoe social media en de smartphone leiden tot polarisatie, fake news en vervreemding. Dat heeft feitelijk niks met de technologie te maken, maar met hoe we ermee omgaan. Daar moeten we meer grip op zien te krijgen, zodat de positieve impact voorop komt te staan en we geen kansen missen. Een ministerie van Technologische Impact is echt zo’n gek idee nog niet. Bijvoorbeeld om optimaal gebruik te kunnen maken van technologie in de zorg.” Nauta veert op. “Ja! En dat gaat veel verder dan die paar appjes die je tegenwoordig hebt om je bloeddruk te meten en zo. Ik verwacht dat je over een jaar of vijftien à la minute zelf thuis onderzoek kunt doen als je gezondheidsklachten hebt. Of even ergens om de hoek in de scan gaat. In combinatie met preventie op basis van je lichaamssysteem, dus voorgeschreven voeding en vormen van bewegen die volledig op maat zijn uitgerekend. Zou me ook niets verbazen als verzekeraars dan zeggen: wie zich er niet aan houdt, krijgt geen behandelingen vergoed.” Gordijn ziet tegelijkertijd mogelijkheden om dankzij technologie de positie van de patiënt te verbeteren. “Ik denk dat hiermee de zorg kan worden gedemocratiseerd”, vult ze aan. “Artsen zullen meer onze begeleiders worden op basis van diagnoses die we zelf kunnen stellen en meetgegevens die we zelf aanreiken. Ik zou daarnaast graag zien dat het ontwikkelen en het verkopen van medicijnen losgekoppeld wordt, zodat het echt gaat draaien om het oplossen van medische problemen en niet om het maximaliseren van winst.” Nauta: “Dat gaat de farmaceuten eindelijk minder machtig maken. Medische en wetenschappelijke onderzoeken worden voor iedereen toegankelijk en beter vergelijkbaar. We gaan het straks simpelweg niet meer accepteren als grote bedrijven geheimzinnig gaan doen over vindingen of mogelijke nieuwe medicijnen. Dat past ook in het beeld wat Lonneke eerder schetste over de rol van transparantie in de samenleving van de toekomst.”

Als we beter zouden begrijpen wat onze rol is, hoe we onderdeel zijn van de natuur, dan geeft dat nieuwe houvast en bestemming.

Bestemming
Zo komt het gesprek vanuit de zorg weer terug op de samenleving en op de manier waarop de mensheid zich ontwikkelt. Volgens Lonneke Gordijn verdient intuïtie een nadrukkelijkere plek in ons leven. “Wij waren laatst op een conferentie waar iemand sprak die op Hawaii werkt met de laatste paar mensen ter wereld die nog op gevoel over de oceanen kunnen navigeren. Die mensen vinden over een afstand van 2000 mijl een eiland, enkel door te kijken naar de stand van de zon, naar lucht- en waterstromen, deining, het gedrag van vogels, dat soort dingen. In die kennis en competenties van inheemse volkeren zit een prachtige waarde, die wij als moderne mensen juist nu heel goed kunnen gebruiken. Heel veel mensen voelen zich letterlijk verloren, weten niet meer wat ze moeten geloven, hoe ze vooruit kunnen komen. Als we beter zouden begrijpen wat onze rol is, hoe we onderdeel zijn van de natuur, dan geeft dat nieuwe houvast en bestemming. Klinkt misschien zweverig, maar er zijn steeds meer studies die hier onderbouwing aan geven. En die wijzen op het belang om die oerkennis niet verloren te laten gaan. Stel je voor dat we die zouden weten te verbinden met technologie, dan ontstaan wellicht ongekende mogelijkheden. Kunnen we ons ook meer gaan richten op het ontwikkelen van onze persoonlijkheid en die van onze kinderen, in plaats van ze vol te stoppen met kennis waar ze weinig aan hebben.” Ralph Nauta haakt daar nog even op in: “Kinderlijke fascinaties worden zwaar ondergewaardeerd, terwijl ze een enorme inspiratiebron kunnen zijn gedurende je hele leven. Ons hele systeem is erop gericht om die kinderlijkheid stuk te maken. Vanuit een misplaatste gedachte dat je ‘later’ geen geld kunt verdienen met dingen die je leuk vindt. Wat een flauwekul! Alles wat hier in onze studio tot stand komt, ontstaat vanuit onze kinderlijke
fascinatie voor hoe de natuur werkt en hoe technologie probeert daarbij in de buurt te komen, maar dat uiteindelijk nooit redt. Die fascinatie is onze bron om oorspronkelijk te kunnen denken en creëren. Dat zou mijn oproep zijn voor de mens van de toekomst: kijk naar wat je leuk vindt, naar wat je van jongs af aan fascineert, want dat is de bron voor je verdere leven.”