Blogreeks Anders verantwoorden: Hans Boutellier

Weblogs

De RVS onderzoekt in het adviestraject ‘Anders verantwoorden’ hoe verantwoording beter kan bijdragen aan goede zorg en ondersteuning. Het advies verschijnt naar verwachting in het voorjaar van 2019. In aanloop daarnaartoe heeft de RVS verschillende denkers en deskundigen gevraagd een blog te schrijven. De blogs dienen als inspiratie voor het advies. Elk belichten zij het thema vanuit hun eigen invalshoek. Ze zijn geschreven op persoonlijke titel van de auteurs. Zie hier voor meer informatie over het adviestraject en de andere blogs.

Geïnformeerde wijsheid

In talkshows doet zich met enige regelmaat de situatie voor dat de gast die toevallig aanwezig is haar of zijn mening geeft over het nieuws van de dag. Dus dan kun je bijvoorbeeld horen dat Gerard Joling ook tegen het IS-kalifaat is, of dat Patty Brard vindt dat het maar eens afgelopen moet zijn met de leugens rond de CO2. Deze voorbeelden zijn fictief, maar ook dat maakt niet meer uit in een tijd van alternatieve feiten en klets-maar-raak-politiek.

In die vervreemdende context van ‘ieder zijn mening’ voel ik me altijd zeer vereerd als ik mag aanschuiven bij een expertmeeting. Zo mocht ik onlangs aanschuiven bij een expertmeeting van de RVS – het onderwerp was ‘verantwoorden in zorg en sociaal domein’. De combinatie van vakkennis van artsen, experts op het terrein van governance en maatschappelijke duiders geeft daadwerkelijk nieuwe inzichten die niet vallen onder de noemer raketwetenschap, maar toch echt veel verder gaan dan het uitwisselen van meningen. Misschien moet ik de opbrengst ‘geïnformeerde wijsheid’ noemen.  

Verantwoording dient plaats te vinden in een steeds onvoorspelbaarder maatschappelijke context. De capaciteiten zijn beperkt, de werkprocessen ingewikkeld en de traditionele toezichtsvormen werken vaak niet meer. Verantwoording en toezicht nemen steeds meer de vorm aan van een proces, waarbij er toch duidelijkheid moet zijn over prestaties en tekortkomingen voor de politiek, de financiers, de (sociale) media en de instellingen zelf. Verantwoording en toezicht moeten tegelijk flexibel en stevig zijn – ga er maar aan staan.

Verantwoording en toezicht moeten tegelijk flexibel en stevig zijn – ga er maar aan staan.

In dat verband gebruik ik graag de metafoor van de geïmproviseerde muziek. [1] Die kenmerkt zich door een bijzondere combinatie van structuur en spontaniteit. Over het algemeen zijn er afspraken en is er een soort van compositie, maar pas in de uitvoering gebeurt het. In het proces wordt uiteindelijk de inhoud gemaakt. Een ander kenmerk: er is individuele ruimte om te excelleren. Een moderne organisatie geeft veel ruimte aan zijn medewerkers – maar deze is niet onbegrensd. Deze is gemarkeerd door de afspraken en er moet de bereidheid zijn om je weer te voegen naar het geheel. Je moet bij wijze van spreken niet eindeloos door blijven toeteren. Iedere partij heeft haar eigen functie, maar alleen met elkaar wordt het wat.

Wat leert ons dat nu over verantwoording? Maatschappelijke waarde wordt in toenemende mate in samenwerking met andere partijen gecreëerd. De improvisatie-metafoor geeft meer zicht op de gelijktijdigheid van structuur en proces. Het leert ons ook dat er een grote onderlinge afhankelijkheid is, maar dat die alleen wat oplevert als iedereen maximaal presteert. Het gaat erom oog te hebben voor een flexibele houding, maar deze te combineren met duidelijkheid en resoluutheid in de communicatie.

Geïnspireerd door de expertmeeting waag ik me aan drie uitgangspunten voor de inrichting van de verantwoordingsfunctie:

  1. De maatschappelijke opbrengst wordt gerealiseerd in samenwerking tussen partijen die ieder voor zich vertrekken vanuit een helder beeld van hun kernfunctie;
  2. Het perspectief van de burger c.q. de samenleving dient centraal te staan bij het bepalen van de maatschappelijke waarde, met heldere communicatie rond opbrengsten, werkwijze en eventuele incidenten;
  3. Ook het proces van verantwoording vindt in netwerkverbanden van relevante organisaties; bij de bepaling van de opbrengst kan men immers niet om de prestaties van andere partijen heen.

Deze uitgangspunten maken het niet makkelijker, maar verankeren wel de noodzaak van samenwerking. Ik ben overigens benieuwd wat Gerard Joling en Patty Brard ervan vinden.

[1] Uitgewerkt in De improvisatiemaatschappij (2011) en Lokaal bestuur in een improvisatiemaatschappij (2014).

Referenties
Boutellier, H. (2011). De improvisatiemaatschappij. Over de sociale ordening van een onbegrensde wereld. Den Haag: Boom Lemma

Boutellier, H. (2014). Lokaal bestuur in een improvisatiemaatschappij. Tien principes voor geïnspireerd doen samenleven. Den Haag: Boom Lemma

Over de auteur

Hans Boutellier is wetenschappelijk directeur van het Verwey-Jonker Instituut. Sinds april 2016 is hij deeltijd hoogleraar Veiligheid & Veerkracht aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit.

Reactie toevoegen

U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.

* verplichte velden

Uw reactie mag maximaal 2000 karakters lang zijn.

Reacties

Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.