Verbeelders van de publieke ruimte

Weblogs

Jet Bussemaker en Daan Roosegaarde beschrijven de sociale waarde van de publieke ruimte: gedeelde plekken waar we bekenden en onbekenden kunnen ontmoeten. En hoe verbeelders dit samen met burgers en beleidsmakers op een creatieve manier mogelijk kunnen maken.  

Verder kijken

Dankzij het benutten van onze verbeelding kunnen we verder kijken dan bestaande kaders. Een goed voorbeeld hiervan is de door Studio Roosegaarde gelanceerde Urban Sun; een ontwerp om publieke ruimten door een nieuw veilig 222nm UV-licht (corona)virusvrijer te maken. En zo letterlijk ruimte te maken voor fysieke ontmoetingen. 

Nieuw licht

Geen 1,5 meter afstand meer, geen mondkapje, maar een virusvrije zone die ontmoeting mogelijk maakt. Dat de Urban Sun geen totaaloplossing is, doet er op zich niet toe. Het toont vooral aan dat wanneer we een nieuw licht – in dit geval letterlijk – over een probleem laten schijnen, er een nieuwe verbeelde wereld tevoorschijn kan komen.

De eigen bubbel

In de publieke ruimte krijgt onze samenleving haar vorm. We ontmoeten er de ander, komen er in contact met nieuwe inzichten, culturen of gebruiken. Toch zagen we al voor corona dat we ons steeds vaker terugtrekken in de eigen bubbel. Door te grote verschillen in taal, levensstijl en culturele gewoontes kan er vervreemding optreden. Onze openheid brokkelt af, de ontmoeting met mensen die wezenlijk anders zijn minimaliseert. 

Thuiskomen

De gemeenschappelijke grond die in een samenleving nodig is om elkaar te verstaan, te begrijpen en te (h)erkennen wordt dan te smal. Daar zit de uitdaging voor onze publieke ruimte: ze dient een plek te zijn waar (h)erkenning en verwondering samenkomen, waar je je voelt alsof je thuiskomt én aangenaam kunt worden verrast door wie en wat je er tegenkomt.

Zoektocht naar wat ons bindt

Het gaat dan over een zoektocht naar wat ons bindt, over kijken naar datgene wat verbroedert in plaats van verdeelt. Denk aan de discussies over het afsteken van vuurwerk; iets dat de afgelopen jaren steeds uitgesprokener voor én tegenstanders kent. Wat voor de ene plezierig gebruik van de publieke ruimte is, is voor de ander hinderlijk gebruik en vervuiling van diezelfde publieke ruimte. Het debat daaromtrent polariseert, waarbij het gevoel van traditie tegenover statistieken van vervuiling en verwondingen komt te staan. 

Gezamenlijke ervaringen

Waarom gebruiken we onze verbeelding niet om een nieuwe gezamenlijke traditie te zoeken? Zoals bijvoorbeeld op oudjaarsavond gezamenlijk alle lichten in het land uitdoen en sterren kijken? Zo haken we in op onze gezamenlijke menselijke ervaring ‘onder de sterren’. 

Verbeelding als tegenkracht

Het bovenstaande voorbeeld klinkt zweverig, maar toch heeft een vergelijkbaar idee in het afgelopen coronajaar zijn waarde in de praktijk bewezen. Onder de noemer Connecting the Dots zweefde in Eindhoven een zee van rode lichtjes door de stad. Gemaakt door kunstenaars en scholieren, die zelf lichtjes buiten hun ramen hingen, zonder dat ze precies wisten waar het voor was: ‘Om te onthouden dat je niet alleen bent. Om te onthouden dat er altijd anderen zijn.’ Zulke voorbeelden laten zien hoe we onze leefomgeving samen actief vorm kunnen geven. Verbeelding als tegenkracht aan de groeiende angst en cynisme. 

Ideeën voor de toekomst

De opgaven waar onze samenleving de komende jaren voor staat zijn omvangrijk. Zo ook in de publieke ruimte: stedelijke verdichting, verlies aan voorzieningen, plattelandsverloedering door toenemende leegstand,... En maar al te vaak wordt beleid top-down en planmatig ingevuld. Of blijven ontwerpers veilig in hun eigen bubbel. Met deze houding blijven we met bestaand licht op bestaande problemen schijnen, terwijl er behoefte is aan nieuw licht, zoals bij de Urban Sun. Ontwerp en verbeelding zijn niet iets elitairs. Net zoals creativiteit niet zomaar ‘nice to have’ is. 

Benut onze ontwerpkracht en verbeeldingsvermogen

Nederland kent een enorm potentieel aan creatievelingen. Internationaal scoren we hoog op rankings ten aanzien van ontwerpkracht en verbeeldingsvermogen. En bijvoorbeeld ook bij WorldSkills, de wereldkampioenschappen voor beroepsvaardigheden, scoren jonge Nederlandse praktisch geschoolde vakmensen enorm hoog op improvisatietalent. Creativiteit lijkt ons menselijke kapitaal bij uitstek. Dat schreeuwt erom beter benut te worden bij de aanpak van maatschappelijke opgaven in onze publieke ruimte. Ook buiten crisistijd. 

Een land van voorstellen

We zijn een land van meningen: ruim 17 miljoen mensen weten wat wel, en niet goed gaat. Laat ons ons creatief kapitaal inzetten om weer een land van voorstellen worden. Laten we durven om aan de slag te gaan met nieuwe ideeën over hoe het anders kan. 

Verbeelding als raadgever

De polder is daarbij de metafoor bij uitstek. Als er iets voortkomt uit Nederlandse inventiviteit, dan zijn het onze polders: met molens als hét voorbeeld van innovatie. Ze hebben ons land gemaakt tot wat het is. Toch is ‘de polder’ steeds meer komen te staan voor het tegenovergestelde: het typisch Nederlandse vergadercircuit. Niet als een plek van vernieuwing, maar als een plek van gestold wantrouwen en geïnstitutionaliseerde meningen en belangen. Tijd om dat te veranderen. Laat onze verbeelding onze raadgever zijn.

Beeld: ©Rebekka Mell

Daan Roosegaarde

Kunstenaar en innovator Daan Roosegaarde is een creatief denker en maker van social designs die de relatie tussen mens, technologie en ruimte onderzoeken. Hij doet dat met Studio Roosegaarde, waarmee hij de Urban Sun ontwikkelde. Bekijk de video.

Jet Bussemaker

Jet Bussemaker is voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving en hoogleraar Beleid, wetenschap en maatschappelijke impact aan de Universiteit Leiden. 

Reactie toevoegen

U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.

* verplichte velden

Uw reactie mag maximaal 2000 karakters lang zijn.

Reacties

Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.