Zorgen voor morgen: interview Manon van Leeuwen

Weblogs

RVS interviewde twaalf Nederlanders die een inspirerend, prikkelend of vernieuwend perspectief hebben op de wereld van zorgen en samenleven. Deze groep is divers: zowel kunstenaars, onderzoekers, beleidsmakers, professionals, ondernemers als ervaringsdeskundigen zijn betrokken. Elk van hen heeft bijzondere kennis en ervaring. Maar bovenal hebben zij een beeld bij hoe zorg en samenleving er in de toekomst uit zouden kunnen zien.
Deze keer het interview met Manon van Leeuwen, directeur van de regionale huisartsenorganisatie in de regio Eemland en sinds eind 2018 door het ministerie van VWS benoemd tot ‘Ambassadeur Green Deal Zorg voor huisartsen’.

Beeld: ©RVS

“Ik was zo’n type met een grote Volvo en een imposante collectie Chanel-pakjes. Lekker shoppen, veel uit eten, verre reizen, ik deed het volop. Tot ik in 2016 de documentaire  Before the Flood zag, waarin Leonardo di Caprio met beroemdheden praat over klimaatverandering en de invloed van ons consumentengedrag. Daar heb ik letterlijk bij zitten huilen. Uit onbegrip en boosheid, vooral ook richting mijzelf. Ik besloot in de navolgende anderhalf jaar geen nieuwe kleding meer te kopen, tot aan mijn vijftigste verjaardag. En ik nam me voor om daarna vijftig dagen in mijn eentje te gaan rondreizen, zodat ik nog eens goed kon denken over de verdere invulling van mijn leven. In plaats daarvan heb ik op mijn vijftigste verjaardag mijn zus begraven en nog geen twee jaar later mijn vader. Die dubbele schok heeft mijn kijk op het leven nog verder op z’n kop gezet.”

Er is een wereld voor me opengegaan.

Manon van Leeuwen is directeur van de regionale huisartsenorganisatie in de regio Eemland en sinds eind 2018 door het ministerie van VWS benoemd tot ‘Ambassadeur Green Deal Zorg voor huisartsen’. Gebeurtenissen in haar persoonlijke leven hebben haar beeld versterkt dat we als mensheid het roer radicaal moeten omgooien. In hoe we omgaan met de aarde, met elkaar en met onszelf. “En dat kan ook echt”, zegt ze stellig. “Gewoon een kwestie van doen. Ik heb de grote auto verruild voor een klein exemplaar waarmee ik alleen nog op en neer rijd van ons huis naar het station. De rest doe ik met de trein en daarmee is er een wereld voor me opengegaan! Want in de trein ontmoet je mensen, je raakt in gesprek, wordt verrast, doet nieuwe ideeën op. Dat is de waarde van echte ontmoetingen, hoe vluchtig ze ook zijn. Laatst nog ontmoette ik op het perron een Amerikaanse dame die geen kaartje meer had om uit te checken. Stond ze daar! Dus zijn we gierend van het lachen samen op mijn kaartje door het ov-poortje gegaan. Dat maak je niet mee als je iedere ochtend in je eentje opgesloten zit in je eigen auto. Ik hoop echt dat we richting een samenleving gaan waarin het contact tussen mensen weer op waarde wordt geschat. Als onderdeel van een veel bewustere levensstijl, die ook maakt dat we alleen spullen kopen als we ze echt nodig hebben en waarvan we bovendien weten waar ze vandaan komen en dat er aan de andere kant van de wereld niemand voor is uitgebuit. En wie weet hebben we over vijftien jaar allemaal een moestuin?” Van Leeuwen schiet in de lach: “Wees gerust, daar hoeven we wat mij betreft niet vervolgens met z’n allen in een kring te gaan zitten en elkaars hand vast te houden. Zo zweverig ben ik echt niet, ik wil niet achteruit, ik wil juist vooruit in een wereld die ons digitaal in staat stelt om zonder grenzen ons ding te doen en mede daardoor tijd en aandacht over te houden om in kleine kring veel meer persoonlijk met elkaar in contact te staan.”

Ik hoop dat we naar een zorgsysteem gaan dat is gestoeld op outcome, op gezondheid en geluk.

Halveren
Van Leeuwen rijgt in sneltreinvaart associaties, denkbeelden en ideeën aaneen tot een verhaal waarin het begrip duurzaamheid vele vertalingen krijgt, ook in relatie tot de zorg. “Ik hoop dat we naar een zorgsysteem gaan dat is gestoeld op outcome, op gezondheid en geluk”, vervolgt ze. En waarin je als arts dus niet meer betaald krijgt per verrichting. Dan ga je eerder verwijzen naar schuldhulpverlening, naar buurtwerk, een buddy of een sportvereniging bijvoorbeeld. Huisarts wordt huiscoach, al zoek ik nog naar een betere term. Waar het om gaat: als je mensen in hun kracht zet binnen hun eigen sociale netwerk dan kom je tot duurzamere oplossingen voor gezondheid dan met het gemiddelde recept voor pillen. Dat besef begint al meer en meer te komen, maar we hebben nog een flinke weg te gaan. Ik probeer met de huisartsen in Amersfoort de zorg nu al wat meer naar de wijk te halen en te koppelen aan sociale netwerken. Maar de schotten zijn enorm. Alles wat wij in dat kader bedenken, kost het ziekenhuis letterlijk inkomsten. Dus de prikkels staan verkeerd. Ik denk dat je het aantal ziekenhuizen in Nederland zou moeten halveren en alle medisch specialisten gewoon in loondienst zou moeten nemen, met een target op gezondheid. Dan verander je in één klap de spelregels. Ik ben zelf ondernemer en ik wil niemand in z’n vrijheden beknotten, maar soms moet je het maatschappelijk belang voorop durven stellen. En nu we het daar toch over hebben: waarom zouden we de maatschappelijke dienstplicht niet alsnog gewoon instellen? Gewoon vaste prik: iedere achttienjarige gaat zes maanden in de zorg werken. Goed voor je duurzame ontwikkeling en wie weet wil je er uiteindelijk wel blijven werken. Het zijn echt stappen die we in mijn ogen zullen moeten durven zetten, willen we ook richting de piek van de vergrijzing in voldoende mate goede zorg kunnen blijven leveren. Daar hoort wat mij betreft ook de vraag bij: moet je levens blijven verlengen die ziek zijn? Naarmate we medisch gezien meer kunnen, zie je ook het getrek aan mensen toenemen. Als het eigenlijk gewoon op is, waarom dan toch nog rekken? Tegen hele hoge kosten en zonder toevoeging van kwaliteit van leven. Wat is er mis met liefdevol sterven als het feitelijk klaar is? Ook dat is een vraagstuk dat we in mijn ogen de komende periode moeten beetpakken.”

Vanuit haar rol als ambassadeur voor de Green Deal Zorg probeert Van Leeuwen duurzaamheid in de praktijk van de huisarts te brengen. “Samen met anderen werk ik aan een tool waarmee huisartsen hun praktijk kunnen scannen op duurzaamheid”, vertelt ze. “Welk sterilisatie-apparaat heb je en kan dat op zonnepanelen werken? Welke praktijkkleding dragen je medewerkers en waar komt die vandaan? Hoe komen je medewerkers naar hun werk? Wat levert het op als ze enkele dagen per week met de fiets zouden komen? En zou je niet zelf ook de fiets kunnen pakken, bijvoorbeeld om visites te rijden? Allemaal vragen die bepalend zijn voor de stappen die je als huisarts in verduurzaming kunt zetten. Heel praktisch en concreet. Waarbij ook een belangrijke vraag is: wat eten je medewerkers in de pauze? In mijn eigen organisatie wordt bijvoorbeeld geen vlees meer gegeten. Toen ik dat instelde, leidde dat in eerste instantie tot flink wat commotie, het werd bijna een or-kwestie. Maar toen we vervolgens zorgden voor echt goede en lekkere alternatieven voor vlees, was de discussie ook weer net zo snel voorbij. Je moet het uitleggen en je moet het doen. Zo simpel is het. Ik wil graag dat huisartsen accreditatiepunten krijgen als ze onze tool doorlopen en van daaruit concrete acties ondernemen. Dat gaat helpen om de grote groep over de streep te trekken, die er nu nog niks van wil weten of die het te druk heeft met andere dingen. Huisartsen zijn ook wat dat betreft net mensen. Verder heb ik mijn hoop met name gericht op de jonge huisartsen die net beginnen. Voor hen is duurzaamheid al veel meer een intrinsieke waarde, ze groeien op met het besef dat de aarde naar de knoppen gaat als we niet in actie komen. Bij hen zit de dynamiek, het begin van de verandering. De aanmeldingen voor de testgroep voor onze tool stromen niet voor niets vanuit die hoek al volop binnen.”

Ecorexia
Voor Van Leeuwen is de Green Deal meer dan een ambassadeurschap, het is een logisch onderdeel van haar hele levensstijl waarin verduurzaming in alle facetten centraal staat. En dat is lang niet altijd makkelijk. “Het is best lastig om een goede balans te vinden”, erkent ze, terwijl ze voor het eerst een beetje stilvalt. “Het moet niet dogmatisch worden, ook niet naar mezelf toe. Dat is echt moeilijk, want ik merk dat ik niet meer kan opschuiven. Ook voor mijn gezin is dat soms best ingewikkeld. Mijn man moest laatst een nieuw overhemd kopen en toen ik met hem in die winkel stond, voelde ik me echt ongemakkelijk. Ik koop zelf alleen nog maar tweedehands, of helemaal niks. En dat ongemak voelt hij natuurlijk ook. Daar kunnen we in de regel prima mee omgaan, hij plaagt me er regelmatig mee en dan lachen we er samen hartelijk om. Maar toch, ik moet er echt voor uitkijken dat ik de mensen om me heen niet gek maak. En dat ik niet zelf verval in een soort ‘ecorexia’, een permanente angst om dingen te doen of te kopen die niet goed of niet verantwoord zijn. Je moet echt het juiste evenwicht vinden. Dat is ook een beetje het idee achter de ‘Zustainabox’, een start-up waar ik bij betrokken ben. Die box ontvang je als abonnee iedere twee maanden en hij bevat eco-alternatieven voor alledaagse producten, van shampoo tot drinkbekers en pindakaas. Zo kun je zonder al te veel dilemma’s je persoonlijke footprint verkleinen. Op die manier probeer ik verduurzamen makkelijk te maken. En inderdaad: de naam is een klein eerbetoon aan mijn zus. Zo blijft ze onderdeel van de stappen die ik in mijn leven zet.”

Reactie toevoegen

U kunt hier een reactie plaatsen. Ongepaste reacties worden niet geplaatst. Uw reactie mag maximaal 2000 karakters tellen.

* verplichte velden

Uw reactie mag maximaal 2000 karakters lang zijn.

Reacties

Er zijn nu geen reacties gepubliceerd.