Persbericht: De toekomst van de zorg: grotere verschillen of collectieve verschraling?

Zal de zorgverzekering worden beperkt tot zorg met een maximum prijs van gezondheidswinst? Of krijgen mensen meer vrije keuze om te bepalen welke gezondheidsrisico’s ze verzekeren? Om de zorg betaalbaar te houden, is het nodig om deze vergaand te automatiseren en meer gebruik te maken van robots.

Maar hoe kunnen mensen de technologie zo naar hun hand zetten dat de zorg toch warm en persoonlijk blijft? Deze dilemma’s schetst de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg in haar scenariostudie ‘Met de kennis van later. Naar een toekomstgericht zorgbeleid’. Deze wordt op 24 april 2014 aangeboden aan het ministerie van VWS. De studie biedt een basis voor een brede maatschappelijke dialoog over de toekomst van de zorg.

Met digitale hulpmiddelen, nieuwe zorgproducten en kennis over hun gezondheid en DNA, zijn mensen in de toekomst beter in staat om ziekten te voorkomen en te behandelen. Om mensen zelf verantwoordelijk te laten zijn voor hun zorg, en om hen meer zeggenschap te geven over de zorg die ze willen ontvangen, is het nodig om afscheid te nemen van de warme deken van de verzorgingsstaat. Meer dan nu het geval is gaan mensen zelf in groepsverband zorg inkopen, onderling hulp verlenen en financiële risico’s delen. Op dit moment voeren alleen zorgverzekeraars deze taken uit. Een verplichte verzekering tegen hoge, onvoorziene zorgkosten blijft echter nodig.

Robots aan het bed?

Vergaande automatisering maakt de zorg minder afhankelijk van zorgpersoneel. Zorgprofessionals zullen zich moeten voorbereiden op een arbeidsmarkt die ook zou kunnen krimpen. Zij zullen patiënten en hun familie meer gaan ondersteunen bij wat ze zelf kunnen doen. Verder zullen ze in hun werk standaard met digitale technieken gaan werken.

Zorg buiten de grenzen?

Als de Europese grenzen in de zorg verdwijnen, biedt dit perspectief op betere en goedkopere zorg. Mensen zullen meer zorg in het buitenland gebruiken als deze daar beter is. Maar het wordt zo moeilijker voor de overheid om een eigen zorgstelsel met solidaire kenmerken in te richten.

Mensverbetering en overheidsbemoeienis

De scenariostudie brengt naar voren dat een aantal dilemma’s meer zullen spelen. Hoeveel ruimte krijgt de overheid om gezonde keuzes van mensen actief te bevorderen, om zo dure zorg te voorkomen? En hoe moeten we aankijken tegen het gebruik van nieuwe middelen die lichamelijke en mentale prestaties verbeteren? Ook als werkgevers of de overheid hier voordelen in zien?

Polderaars of Kosmopolieten

Bij ongewijzigd beleid geven we in 2040 tussen de 18% en 25% van ons inkomen uit aan collectief gefinancierde zorg. In een nationaal gericht scenario, Polderaars, met een economische groei van minder dan 1% en oplopende werkloosheid, is het draagvlak voor de kosten van de vergrijzing beperkt. De zorgverzekering kan dan worden beperkt tot een maximum prijs van gezondheidswinst om de solidariteit te behouden. Mensen betalen zelf voor goedkope zorgdiensten. Ze kunnen in dat geval lang niet alle zorg krijgen die medisch-technisch mogelijk is, en zullen voor dagelijkse hulp vaker een beroep moeten doen op elkaar. Gemeenten zullen met beperkte middelen hulp moeten organiseren voor mensen die maatschappelijk niet mee kunnen. Dit kan ook indirect door mantelzorgers en vrijwilligers op een of andere manier te compenseren.

Het andere scenario, Kosmopolieten, is internationaal gericht, met een hoge economische en technologische groei, grotere verschillen in inkomen en gezondheid tussen bevolkingslagen, een hoge arbeidsdeelname en vervijfvoudiging van het aantal arbeidsmigranten. Mensen worden veel ouder en gezonder oud door betere behandelingen. Er is in dit scenario geen draagvlak voor een brede collectieve zorgverzekering, mensen willen niet alle risico’s verplicht verzekeren en willen zelf meer te kiezen hebben.