Exploderende zorguitgaven
Sinds twee jaar geldt in de gezondheidszorg het beginsel ‘recht op zorg’. Openeindfinanciering kwam in plaats van door gefixeerde volumegroei geleide budgettering van het zorgaanbod. Deze was in feite strijdig met het verzekeringskarakter van AWBZ en Ziekenfondswet. De resultaten lieten niet lang op zich wachten. Groeiden de zorguitgaven tijdens de budgettering met enkele procenten per jaar, voor 2002 moeten wij rekening houden met een groei van 10%. De uitgavengroei ondergaat een enorme versnelling.
Probleem
Geen enkele economie kan zich dit veroorloven. Er is dus een probleem:
- dit groeivolume kan niet meer met gangbare methoden – premieverhoging of rijksbijdragen – geaccommodeerd worden
- het gaat hoogstwaarschijnlijk om structurele en niet om incidentele groei
- de zorgsector kan de uitgavengroei bij lange na niet ‘inverdienen’ met stijging van arbeidsproductiviteit.
Conflict
Wij zien hier een scherp conflict tussen twee centrale beleidsdoelstellingen: het recht op zorg (van de burger) en de plicht de kosten te beheersen (van de overheid). Het is een conflict over uitgavenmanagement. Duidelijk is dat er iets moet gebeuren. Dat zal iets nieuws moeten zijn en het moet al snel resultaat hebben. Met dit signalement gaat de Raad voor de Volksgzondheid en Zorg (RVZ) op zoek naar een nieuwe vorm van uitgavenmanagement.
Oorzaak van probleem
Waar ligt de oorzaak van het probleem met het uitgavenmanagement? Waarschijnlijk in de diffuse verantwoordelijkheid voor de kosten: buiten de overheid, voelt niemand zich verantwoordelijk voor de beheersing van de kosten. Consumenten en producenten van zorg voelen geen prikkels tot doelmatigheid en tot zinnig en zuinig gebruik van zorg. Tussen hen kan geen afweging van vraag en aanbod plaatsvinden. Uitgavenmanagement moet zich concentreren op het stimuleren van doelmatig gedrag bij consument (patiënt en/of diens verzekeraar) en producent van zorg.
Centrale ingreep
Een terugkeer naar de beleidsinstrumenten budgettering en macrokostenbeheersing zal niet werken. Dat creëert wachtlijsten en roept verzet op bij burgers en zorgaanbieders. Een centrale ingreep in het deel van de loonstijging dat doorwerkt in de zorgbudgetten is een optie. Maar dat is een zeer partiële oplossing met weinig maatschappelijk draagvlak. De premies of de rijksbijdragen verhogen heeft een ongunstig effect op de economie, vanwege de daarvoor noodzakelijke stijging van de collectieve lastendruk. Een wijziging van het verzekeringsstelsel werkt pas op de lange termijn door in de uitgaven. En van pakketmaatregelen moet men, vanwege allerlei hindernissen, niet te veel en te snel resultaat verwachten.
Uitgavenmanagement
Wat moet er dan gebeuren? Welke vorm van uitgavenmanagement grijpt effectief aan op het gedrag van consument en producent? Een enkele maatregel volstaat niet. Het zal een pakket maatregelen moeten zijn en dat moet aan deze eisen voldoen.
- Enerzijds resultaat opleveren op korte termijn (2003 e.v.).
- Maar anderzijds ook structuurverbeterend werken voor de lange termijn.
- Een doelmatig zorggebruik stimuleren, in combinatie met reële vraagsturing.
- Doelmatige zorgverlening stimuleren, in combinatie met afbouw van centrale aanbodsturing.
De RVZ denkt dat het door haar voorziene pakket maatregelen aan deze eisen voldoet.