De coronacrisis raakt ons allemaal. Zowel de gezondheid van onszelf en onze dierbaren als de manier waarop wij met elkaar samenleven. Waar hoopvolle nieuwe initiatieven en samenwerkingsrelaties ontstaan, bekruipt ons tegelijkertijd het gevoel dat er een mondiale crisis gaande is die zijn weerga niet kent. Dit zorgt eroor dat een veelheid aan maatschappelijke vragen nu urgenter zijn dan ooit tevoren. In deze speciale blogreeks reflecteren raadsleden op de maatschappelijke vragen die de coronacrisis teweeg bengt.
Beeld: © RVS
Van kwetsbaarheid naar verbondenheid
Het woord kwam opvallend vaak voor in de 4.684 reacties op de brede raadpleging waarmee we ervaringen uit de coronacrisis wilden ophalen: kwetsbaarheid. Een begrip waaraan in relatie tot die crisis op verschillende manieren invulling kan worden gegeven. In de eerste plaats natuurlijk in die zin dat mensen zich zorgen maken over hun gezondheid, zich eenzaam voelen en onzeker zijn door de uitgestelde reguliere zorgbehandelingen. Daarnaast is er het perspectief van ouderen in verpleeghuizen, mensen die hun baan verliezen en kwetsbare gezinnen. En niet in de laatste plaats is er de kwetsbaarheid van ons zorgsysteem, samenleving en van onze economie.
De gezondheidszorg staat nu volledig in het teken van de crisis. Dat is logisch, maar het raakt ons persoonlijk, systemisch en in onze relatie met anderen enorm hard. Het is daarom zaak ook nu al na te denken over hoe we de toekomst na de crisis gaan vormgeven. De & tussen volksgezondheid en samenleving heeft zelden meer centraal gestaan dan nu. Juist in die samenleving zien we nu ook iets heel waardevols gebeuren. We zien veerkracht. Er is begrip, mensen zijn behulpzaam en willen een bijdrage leveren in deze onzekere en kwetsbare tijd. We zien een enorme herwaardering voor vitale beroepen, en terecht.
Maar we zien meer. Bijna 4.000 respondenten uit onze raadpleging gaven aan dat ze in hun naaste omgeving initiatieven zien bloeien. Die lopen uiteen van bellijnen met coronamaatjes tot een berenjacht voor kinderen. Mensen in buurten kijken meer naar elkaar om. Ze doen boodschappen voor ouderen en bieden zich aan als oppas voor jonge kinderen. Allemaal voorbeelden die laten zien dat we in tijden van kwetsbaarheid altijd nog elkaar hebben.
Veerkracht zien we ook in de zorg. Veel zorgaanbieders nemen spontaan verantwoordelijkheid. Er is meer eigenaarschap en men gaat verbanden aan die voorheen verre van logisch waren. Het aanpassingsvermogen van zorg en ondersteuning is groot en de ruimte voor innovatie, creativiteit en ondernemerschap wordt ten volle benut. We zijn vaker solidair en collegiaal. De kwetsbaarheid in de zorg fungeert steeds vaker als katalysator voor verbondenheid.
Dit is de samenleving die we voor de toekomst willen behouden. Een samenleving waarin ‘minder het nieuwe meer’ is. Een samenleving waarin niet sociale distantie de norm is, maar een andere manier van sociale verbondenheid. Minder fysiek contact, maar wel meer waardevol contact. Minder gehaast, meer genietend van wat we samen hebben.
Het is aannemelijk dat in de komende jaren periodes van meer en minder vrijheid in de samenleving zich zullen afwisselen. De onzekerheid die daarmee gepaard gaat, vraagt om een integrale afweging van sociale en gezondheidsrisico’s. Op adaptief bestuur en een samenleving die hier samen op anticipeert. Een periode die zeker angst, onzekerheid en spanning zal geven. Maar die ook een positieve keerzijde kan hebben in meer ervaren rust, meer waardevolle contacten en meer waardering voor wat ons lief is. Op individueel niveau zal iedereen zijn eigen integrale afweging moeten maken tussen sociale en gezondheidsrisico’s. Ons advies daarbij is: stel jezelf vanuit de kwetsbaarheid die je nu ervaart de vraag: ‘Wat wordt mijn minder en wat wordt mijn meer?’ De balans tussen die twee schetst de contouren voor de nieuwe samenleving, een samenleving die ons sterker maakt.
Jet Bussemaker en Stannie Driessen, voorzitter en directeur RVS