Stop met hoofdlijnenakkoorden in de huidige vorm
De RVS adviseert om niet opnieuw hoofdlijnenakkoorden af te sluiten in de huidige vorm: primair gericht op kostenbeheersing, ‘onderbouwd’ met inhoudelijke afspraken. De zekerheid van kostenbeheersing is verleidelijk, maar staat op gespannen voet met noodzakelijke veranderingen in de zorg. Sluit daarom geen nieuwe hoofdlijnenakkoorden af in 2022, maar zoek naar de passende mix van beleidsinstrumenten voor de domeinoverstijgende uitdagingen in de zorg. Zo stelt de Raad in het advies: ‘Opnieuw akkoord?’. In het advies biedt de Raad toetsstenen voor die afweging.
Aanvankelijk succes blijkt valkuil
De eerste hoofdlijnenakkoorden, afgesloten in 2012, droegen bij aan de kostenbeheersing. Daarop werd het instrument breder ingezet en werden meer inhoudelijke afspraken toegevoegd. Die inhoudelijke afspraken waren niet scherp en er was te veel nadruk op individuele belangen. Resultaat: weinig verandering in de praktijk van de zorg en toenemende frictie door de steeds strengere financiële afspraken. 'De rek lijkt eruit om op deze wijze de benodigde transitie in de zorg te maken', aldus voorzitter Jet Bussemaker. 'Hiervoor moeten we echt opnieuw naar de tekentafel.'
Bestuurlijke akkoorden heroverwegen
Door af te stappen van kostenbeheersing als primair doel ontstaat ruimte voor zorginhoudelijke opgaven die nu onbeantwoord blijven. Bovendien zien we dat de huidige hoofdlijnenakkoorden ander beleid, zoals wet- en regelgeving en pakketbeheer, doorkruisen. Bestuurlijke akkoorden kunnen als beleidsinstrument worden ingezet, maar alleen na een zorgvuldige afweging.
Afwegingskader en anders werken
In dit advies introduceert de Raad een aantal toetsstenen om te bepalen waar en wanneer hoofdlijnenakkoorden toegevoegde waarde kunnen hebben. Daarnaast vindt de Raad dat er bij het werken met akkoorden meer aandacht moet zijn voor het creëren van draagvlak in parlement, samenleving en in de praktijk van de zorg. Ten slotte is het monitoren van de voortgang van de gemaakte afspraken en het afleggen van politieke verantwoording cruciaal voor de werking van het akkoord. Het doel van de afspraken op papier is en blijft immers verbetering in de praktijk.