Organisatie van vaccinatiezorg in Nederland kan beter
Nederland heeft een breed vaccinatieaanbod voor diverse doelgroepen, dat met name voor jongeren en kinderen goed werkt. Binnen het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) is de vaccinatiegraad hoog, wat zorgt voor aanzienlijke gezondheidswinst. De vaccinatiezorg buiten het RVP is echter complex georganiseerd. Vaccinatieprogramma’s voor bijvoorbeeld ouderen, werknemers en reizigers vallen onder verschillende wetten en uitvoeringssystemen. Dit zorgt voor tal van organisatorische en financiële knelpunten en daarmee voor praktische problemen bij de uitvoering. Risicogroepen worden onvoldoende bereikt en vaccinatiegegevens nauwelijks geregistreerd. Dit concludeert de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving in ‘Het vaccinatiestelsel in Nederland nader verkend’. De Raad voerde deze verkenning van het stelsel van vaccinatiezorg op verzoek van staatssecretaris Paul Blokhuis uit.
COVID-19
Deze verkenning moet los gezien worden van de COVID-19-vaccinatiecampagne. Die campagne is het antwoord op een acute volksgezondheidscrisis en is juist -nog- geen onderdeel van reguliere vaccinatiezorg. De COVID-19-pandemie heeft wel een aantal knelpunten rond vaccinaties scherp voor het voetlicht gebracht. Aanpak van deze knelpunten is daarom urgent, ook na de pandemie. Een gedegen evaluatie van de ervaringen met COVID-19 kan helpen bij het aanpakken van deze knelpunten. Op dit moment is het echter te vroeg voor een afgewogen evaluatie van de COVID-19 campagne.
Complexe organisatie
Vaccinatiezorg loopt dwars door de grenzen van preventieve, curatieve, langdurige en arbeidsgerelateerde zorg heen. Binnen de verschillende domeinen van de zorg gelden verschillende beleidsprincipes, organisatie- en financieringsvormen. Een overkoepelende visie op en strategie voor de vaccinatiezorg ontbreekt. Soms is het onduidelijk wie waarover de regie heeft. En er is weinig ruimte voor vaccinatiezorg op maat. De helft van de mensen met een medische indicatie die voor een vaccinatie in aanmerking komen, krijgt die vaccinatie niet. Dit speelt met name bij de nationale vaccinatieprogramma’s die via de huisartsenpraktijk lopen, zoals de Griepvaccinatie. Maar ook in de reguliere zorg is er te weinig aandacht voor vaccinaties.
Denkrichtingen voor oplossingen
Het aanpakken van de knelpunten in het huidige vaccinatiestelsel vergt een brede maatschappelijke discussie. In de verkenning geeft de Raad een aantal denkrichtingen. Een deel van de gesignaleerde problemen is niet uniek voor vaccinatiezorg. Het gaat vaak om knelpunten die voor de hele gezondheidszorg gelden, zoals complexe organisatie, gebrekkig communicerende informatiesystemen en onduidelijkheid over verantwoordelijkheden.
De Raad acht het van belang dat er binnen het vaccinatiestelsel meer aandacht komt voor bij- en nascholing van zorgverleners. Zij moeten vaccinatie gaan zien als een reguliere medische interventie. Daarnaast vindt de Raad dat er gekeken moet worden naar de bestaande leeftijdsgrenzen, zowel binnen de kaders van de Zorgverzekeringswet als het Rijksvaccinatieprogramma. Door de snel ontwikkelende medische technologie komen voor steeds meer aandoeningen veelbelovende vaccins ter beschikking. Het is belangrijk om te onderzoeken hoe kansrijke vaccinaties snel een plek kunnen krijgen in het bestel. Tenslotte: vaccinatie is vrijwillig. Daarom is het vertrouwen in vaccinaties cruciaal. Pro-actieve informatieverstrekking aan en dialoog met de burger zijn daarom essentiële elementen van een goed vaccinatiebeleid.